Ο 19ος αιώνας υπήρξε αιώνας μεγάλων πολιτικών, κοινωνικών αλλά και καλλιτεχνικών και λογοτεχνικών αναστοχασμών και ανακατατάξεων. π.χ. Το 1815 την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό επακολούθησε το συνέδριο της Βιέννης που έκρινε ως ένα μεγάλο βαθμό την τύχη της Ευρώπης. Η επανάσταση του 1821 στην Ελλάδα καθόρισε τα σύνορά της και την τύχη της Τουρκίας, του «μεγάλου ασθενούς», όπως είχε ήδη χαρακτηριστεί από κυβερνήσεις της γηραιάς ηπείρου. Η επανάσταση σε κράτη και κρατίδια του 1848 και το κομμουνιστικό μανιφέστο των Marx και Engels άλλαξαν δομές και καθοδήγησαν σε πολυπλοκότερες ατραπούς τη σκέψη, κ.τ.λ. Επόμενο υπήρξε το γεγονός ότι και η Επιστήμη και η Τέχνη σ’ όλες τις εκφράσεις, της Λογοτεχνίας φυσικά συμπεριλαμβανομένης, έδωσαν ανεξίτηλο «παρών». Έτσι στα εικαστικά, η μεγάλη επανάσταση του ιμπρεσιονισμού αλλά και του εξπρεσιονισμού οδήγησαν την τέχνη σε αλματώδη εξέλιξη και σε μεγαλοφυΐες, όπως αυτή του Van Gogh (1853 – 1890), στη μουσική έφερε στα άκρα ευαισθησίες όπως αυτή του Fr. Chopin (1810 – 1849) ή του Richard Wagner (1813 – 1883) και στη λογοτεχνία προσωπικότητες που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξή της όπως ο Alphonse de Lamartine (1790 – 1869), o Victor Hugo (1802 – 1885) , o Leconte de l’ Isle (1818 – 1894), o Honore de Balzac (1799 – 1850), o Gustave Flaubert (1821 – 1880), o Charles Baudelaire (1821 – 1867), o Arthur Rimbaud (1854 – 1891), o Paul Verlaine (1844 – 1859), o Lord Byron (1788 – 1824), o Giacomo Leopardi (1798 – 1837), ο Αλέξανδρος Πούσκιν(1799 – 1837), ο Adam Mickiewiez (1798 – 1855) κ.τ.λ. Το βασικό θέμα του κύκλου των ομιλιών ήταν η παρουσίαση τριών λογοτεχνικών ρευμάτων που αναπτύχθηκαν στη Γαλλία κατά τον 19ο αιώνα, του ρομαντισμού, του παρνασσισμού και του συμβολισμού. Ακολούθησαν οι ελληνικές μεταφράσεις γαλλικών κειμένων του αιώνα αυτού και η επίδρασή τους στην ελληνική δημιουργία. Τέσσερις επίσης από τους εγκυρότερους μεταφραστές μας μίλησαν σε πάνελ με υπόθεση εργασίας τη μετάφραση στην ελληνική ξένων κειμένων, τα προβλήματα που αυτή παρουσιάζει και τους τρόπους με τους οποίους τα προβλήματα αυτά αντιμετωπίστηκαν. Ρίτσα Φράγκου – Κικίλια
Ο ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Τετάρτη, 1 Νοεμβρίου 2006 Εισηγήτρια Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Ο Ρομαντισμός υπήρξε το σημαντικότερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κίνημα των αρχών του 19ου αιώνα στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στη Γαλλία, όπου εκπροσωπήθηκε από τους Victor Hugo, Alfred de Vigny, Alexandre Dumas, Alfred de Musset κ.ά. Στην Ελλάδα του 19ου αιώνα ο ρομαντισμός, ως λογοτεχνική σχολή, δεν έδωσε μεγάλα έργα, όμως την επίδρασή του θα τη βρούμε αλλού, σε ευρύτερες περιοχές της σκέψης, ενώ και η ίδια η Επανάσταση του 1821 βρήκε στο πρόσωπο ξένων εκφραστών του Ρομαντισμού, όπως ο Victor Hugo, o Delacroix και o Byron τους πιο θερμούς υποστηρικτές. Στην εισήγηση αυτή έγινε προσπάθεια να παρουσιαστεί και να ερμηνευθεί όχι μόνο η αισθητική του ρομαντικού κινήματος αλλά και το πνεύμα του, η φιλοσοφία του, η επίδρασή του σε διάφορους τομείς καθώς και σε μεταγενέστερα καλλιτεχνικά πρωτοποριακά κινήματα. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε σε Έλληνες συγγραφείς του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα που επηρεάστηκαν από το πνεύμα του Ρομαντισμού.
Ο ΠΑΡΝΑΣΣΙΣΜΟΣ
Τετάρτη, 8 Νοεμβρίου 2006 Εισηγήτρια Λένα Πολίτου – Μαρμαρινού, Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών Εμφάνιση και ακμή της Σχολής του Παρνασσισμού στη γαλλική ποίηση του β’ μισού του 19ου αι. – Θεωρητικές αρχές (αυτονομία και αυταξία της τέχνης, αντίδραση στον υποκειμενισμό του Ρομαντισμού, μετατόπιση του ενδιαφέροντος από το ποιητικό «εγώ» στην αντικειμενική πραγματικότητα και τη ρεαλιστική αναπαράστασή της, επεξεργασία της μορφής) και ποιητικές πραγματώσεις – Σημαντικότεροι εκπρόσωποι και αντιπροσωπευτικότερα έργα – Ο Παρνασσισμός στη νεοελληνική ποίηση (Παλαμάς, Καβάφης κ.ά.).
Ο ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ
Τετάρτη, 15 Νοεμβρίου 2006 Εισηγήτρια Ρίτσα Φράγκου – Κικίλια, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών Ο συμβολισμός υπήρξε εκείνο το λογοτεχνικό ρεύμα του 19ου αι. το οποίο προέκυψε ως αντίδραση στο στόμφο του ρομαντισμού, στην αντικειμενικότητα και την άψογη καλλιέργεια του στίχου του παρνασσισμού, της ψυχρής περιγραφής της φύσης, του αστικού τοπίου και της σκοπιμότητας του νατουραλισμού αλλά και της «τελειότητας» του κλασικισμού. Το κύριο χαρακτηριστικό του συμβολισμού είναι η μέσω της τέχνης επίτευξη της «βαθύτερης ενότητας του κόσμου». Και επεδίωκαν την ενότητα αυτή του παντός με μέσα – βεβαίως αυθόρμητα – την άκρα αισθαντικότητα και εσωτερικότητα, τη σκοτεινότητα, τη ρευστότητα, τη μουσικότητα. Αυτές οι ιδιότητες δεν ήταν δυνατόν να αποδοθούν παρά με σύμβολα που εκφράζονται υποβλητικά, με εικόνες, ιδέες και μία άκρα αρμονία. Ο συμβολισμός ως σχολή διατύπωσε θεωρία η οποία «διδάσκει» πως πρέπει η πραγματικότητα να υποβάλλεται, όχι να εκφράζεται, ότι η ποίηση είναι μουσική κι ότι η τέχνη – εξαιτίας του γεγονότος ότι η ψυχή και τα πράγματα συνδέονται με τρόπους μαγικούς – δεν ζει παρά με σύμβολα. Βασική μου πραγματοποιηθείσα αρχή υπήρξε η ανανέωση του στίχου. Κύριοι εκπρόσωποι: Jean Moreas (Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος), Arthur Rimbaud, Paul Verlaine. Πρόδρομος του κινήματος αυτού υπήρξε ο Charles Baudelaire.
ΓΑΛΛΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ 18ου αι. ως το 1868
Τετάρτη, 22 Νοεμβρίου 2006 Εισηγητής Henri Tonnet, Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας Sorbonne IV Η κυριαρχία της γαλλικής επίδρασης στα ελληνικά γράμματα από την εποχή του Διαφωτισμού ως τον 20ο αι. – και ύστερα – είναι γενικώς αναγνωρισμένη. Συνήθως υπογραμμίζεται η μεγάλη σημασία των μεταφράσεων γαλλικών έργων στα ελληνικά. Χάρη στις εργασίες μελετητών σαν τη Σ. Ντενίση και τον Κ. Κασίνη, ξέρουμε τώρα ποια γαλλικά έργα μεταφράστηκαν στα ελληνικά και για ποιους λόγους. Όμως, εκτός από μερικές γενικότητες, είναι σχετικά δύσκολο να εντοπίσουμε άμεσες γαλλικές επιδράσεις στην πρωτότυπη ελληνική λογοτεχνική παραγωγή. Σκοπός αυτής της ανακοίνωσης είναι να δείξουμε πώς έγινε η διαδικασία της δημιουργικής αφομοίωσης γαλλικών προτύπων σε μερικά συγκεκριμένα έργα του 18ου και του 19ου αι. Εξετάσθηκαν τα ακόλουθα διηγήματα και μυθιστορήματα: το Σχολείων των ντελικάτων εραστών(1790) του Ρήγα, ο Λέανδρος(1834) του Παναγιώτη Σούτσου, ο Πολυπαθής(1839) του Γρηγορίου Παλαιολόγου, το ανώνυμο μυθιστόρημα Κλεονίκη(1864) και τα Απόκρυφα Κωνσταντινουπόλεως(1868) του Χριστόφορου Σαμαρτσίδη. Προκύπτει από τη σύγκριση αυτών των έργων με τις γαλλικές πηγές τους ότι οι Γάλλοι πεζογράφοι της εποχής εκείνης που θεωρούνται σημαντικοί από τη σημερινή κριτική, όπως ο Σταντάλ και ο Μπαλζάκ, παραμελήθηκαν από τους Έλληνες δημιουργούς, οι οποίοι προτίμησαν δημοφιλείς το 19ο αι. συγγραφείς λαϊκών μυθιστορημάτων, όπως ο Σύης και ο Δουμάς. Ο μόνος σπουδαίος Γάλλος πεζογράφος του οποίου μερικοί Έλληνες μιμήθηκαν τα έργα είναι ο Σατωβριάνδος. Ο φιλελληνισμός του ίσως δεν είναι άσχετος μ’ αυτή τους την προτίμηση.
Η ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ
Τετάρτη, 29 Νοεμβρίου 2006 Εισηγητές Γιάννης Βαρβέρης, Τιτίκα Δημητρούλια, Αχιλλέας Κυριακίδης, Στρατής Πασχάλης Με το πέρας των εισηγήσεων για τη Γαλλική λογοτεχνία του 19ου αιώνα δόθηκε σε αυτούς που συμμετείχαν βεβαίωση παρακολούθησης και συγχρόνως η δυνατότητα να αγοράσουν στο μισό της αξίας του το βιβλίο των Πρακτικών των Εισηγήσεων.