Για μια ακόμη χρονιά, το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη συμμετείχε στην αποστολή των ερευνών στο ναυάγιο των Αντικυθήρων, μια αποστολή που εκπονήθηκε από το Ίδρυμα και πραγματοποιήθηκε από την Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή στην Ελλάδα υπό την εποπτεία της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη έλαβε για άλλη μια φορά ισχυρή υποστήριξη από το Λιμενικό Σώμα / Ελληνική Ακτοφυλακή διαθέτοντας ομάδα τεχνικών δυτών της Μονάδας Υποβτυχίων Αποστολών που ενίσχυσε σημαντικά τη συνολική αποτελεσματικότητα των καταδυτικών επιχειρήσεων.
Κατά τη φετινή, τελευταία ανασκαφική περίοδο ενός μεγαλεπήβολου πρότζεκτ που έχει ξεκινήσει από το 1900 και υποστηρίζεται από το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη από το 2016, προέκυψε μια σειρά νέων σημαντικών ευρημάτων.
Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στην ανέλκυση των εύθραυστων αρθρωτών ξύλινων καταλοίπων του κύτους του πλοίου που ανακαλύφθηκαν το 2024, τα οποία έφεραν στο φως στοιχεία για την κατασκευή του πλοίου, το οποίο φαίνεται να σχεδιάστηκε ακολουθώντας την τεχνική «shell first» (πρώτα το κέλυφος), όπου το εξωτερικό κέλυφος του πλοίου κατασκευάζεται αρχικά, πριν τοποθετηθούν τα εσωτερικά μέλη. Η μέθοδος αυτή κυριαρχεί στον μεσογειακό χώρο από το 4ο έως και τον 1ο π.Χ. αιώνα.
Μοναδικής σημασίας τα τμήματα αγάλματος γυμνής ανδρικής μορφής, σε στάση contrapposto, σε κατακερματισμένη κατάσταση, καθώς και πολλά ακόμη θραύσματα, τα οποία αποκαλύφθηκαν και τεκμηριώθηκαν επί τόπου μετά την αφαίρεση ενός βράχου. Με εξαίρεση μια μαρμάρινη πλίνθο που σώζει τα υπολείμματα του αριστερού κάτω πόδα αγάλματος, φυσικού μεγέθους, δεν ήταν δυνατή η ανάκτηση των θραυσμάτων λόγω του εγκλωβισμού τους σε πολύ σκληρές θαλάσσιες συσσωματώσεις.
Ακόμη, αμφορείς Χιακής προέλευσης σε δύο διαφορετικές περιοχές του ναυαγίου αποκαλύπτουν μια μεγαλύτερη τυπολογική ποικιλία απ’ ό,τι είχε καταγραφεί με βάση την ως τώρα έρευνα. Στα κεραμικά ευρήματα προστίθεται και ένα πήλινο ιγδίο (λεκάνη με προχοή), σκεύος πολτοποίησης και ανάμειξης τροφίμων, προσφέροντας πολύτιμες πληροφορίες για τις διατροφικές πρακτικές και την καθημερινή ζωή στο πλοίο.
Αναφορικά με τις καταδυτικές πρακτικές και την τεκμηρίωση, όπως και το 2024, η χρήση ρυθμιστών κλειστού κυκλώματος με μείγμα αερίων βελτίωσε την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των καταδύσεων. Οι υποβρύχιες έρευνες παρακολουθήθηκαν και συντονίστηκαν σε πραγματικό χρόνο χάρη σε τηλεκατευθυνόμενα υποβρύχια σκάφη της Hublot Xplorations. Επιπλέον, εγκαταστάθηκε εκ νέου το εργαστήριο πεδίου στον οικισμό του Ποταμού, το οποίο επέτρεψε την πραγματοποίηση προκαταρκτικών επιτόπιων αναλύσεων (π.χ. για τα είδη του ξύλου), ενώ η πρόοδος των ανασκαφών τεκμηριώθηκε με τη δημιουργία τρισδιάστατων φωτογραμμετρικών μοντέλων. Εκτός από τα σχέδια και τις φωτογραφίες των αντικειμένων που ανακτήθηκαν, τα δεδομένα ενσωματώθηκαν σε ένα σύστημα γεωγραφικών πληροφοριών (GIS). Η τεκμηρίωση θα αποτελέσει, σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα των προηγούμενων αποστολών, τη βάση για λεπτομερείς αναλύσεις.
Η ερευνητική ομάδα
Το ερευνητικό πρόγραμμα διηύθυνε η δρ. Αγγελική Γ. Σίμωσι (Επίτιμη Έφορος Αρχαιοτήτων ΥΠ.ΠΟ.) και ο καθ. Lorenz E. Baumer (Πανεπιστήμιο Γενεύης). Η επιτόπια επίβλεψη των εργασιών πραγματοποιήθηκε από την δρ. Patrizia Birchler Emery (Πανεπιστήμιο Γενεύης), την καταδυόμενη αρχιτέκτονα-μηχανικό Αικατερίνη Ταγωνίδου. Την εποπτεία στο πεδίο από πλευράς Εναλίων Αρχαιοτήτων είχε η καταδυόμενη εργατοτεχνίτρια, Αθηνά Πατσούρου. Ο Αλέξανδρος Σωτηρίου (συνεργαζόμενος ερευνητής Πανεπιστημίου Γενεύης) ήταν υπεύθυνος για την οργάνωση της έρευνας πεδίου. Η εξειδικευμένη τεκμηρίωση έγινε από ειδικούς του Πανεπιστημίου της Γενεύης, ενώ η Hublot Xplorations παρείχε σημαντική τεχνική υποστήριξη. Τον συντονισμό της αποστολής είχε ο Γιάννης Μπιτσάκης (Πανεπιστήμιο Γενεύης και Ίδρυμα Nereus Research).
Συνεργάτες και χορηγοί
Ελβετική ωρολογοποιία Hublot (επίσημο ρολόι καταδύσεων, οικονομική, τεχνική και επιστημονική υποστήριξη)
Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη (τεχνική και οικονομική υποστήριξη, ακαδημαϊκός συνεργάτης στην Ελλάδα)
Ίδρυμα Nereus Research.
Οι τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες παρέχονται από την COSMOTE, η οποία καλύπτει με 5G την περιοχή της ανασκαφής του ναυαγίου και το νησί με δίκτυα 5G και οπτικών ινών.
Ευχαριστίες
Η ερευνητική ομάδα ευχαριστεί το Υπουργείο Πολιτισμού, τις υπηρεσίες του και την καθ’ ύλη αρμόδια Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, καθώς και προσωπικά την υπουργό, δρ. Λίνα Μενδώνη, για την αδιάκοπη και ουσιαστική στήριξή της στο ερευνητικό πρόγραμμα. Ευχαριστεί επίσης το Λιμενικό Σώμα για την συνεισφορά του. Όπως κάθε χρόνο, ιδιαίτερα σημαντική είναι η στήριξη και η φιλοξενία του Δημάρχου Κυθήρων και Αντικυθήρων, Ευστρατίου Χαρχαλάκη, του Προέδρου της Τοπικής Κοινότητας Αντικυθήρων, Γεωργίου Χαρχαλάκη, και των κατοίκων του νησιού.